شیوه نامه مبارزه با قاچاق تجهیزات پزشکی به مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و قوانین گفته میشود که برای مقابله با ورود غیرقانونی تجهیزات پزشکی به کشور تدوین شده است. این شیوه نامه معمولاً به‌منظور شناسایی و کنترل مسیرهای قاچاق، نظارت بر واردات و صادرات تجهیزات پزشکی، و برخورد با افراد یا سازمان‌های متخلف ایجاد میشود.
تجهیزات پزشکی شامل هرگونه ابزار، دستگاه یا کالای بهداشتی است که در حوزه‌های مختلف پزشکی، درمانی و تشخیصی به‌کار می‌رود. این تجهیزات می‌تواند شامل دستگاه‌های پیچیده مانند دستگاه‌های جراحی، یا تجهیزات ساده‌تری مثل دماسنج‌ها، گازهای پزشکی، و باندهای پانسمان باشد.
فهرست مطالب
- تعریف قاچاق براساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی
- قوانین و مقررات در زمینه قاچاق تجهیزات پزشکی
- اقدامات کلیدی در مبارزه با قاچاق
- چالش‌ها و مشکلات در مبارزه با قاچاق تجهیزات پزشکی
- راهکارهای موثر برای کاهش قاچاق تجهیزات پزشکی
تعریف قاچاق براساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی
یک جرم کیفری که قانون گذار در قوانین موضوعه از جمله قوانین نحوه اعمال تعزیرات برای قاچاق کالا و ارز و مرتکبین قاچاق، مجازات هایی از قبیل ضبط کالا، جریمه، حبس( حسب مورد ) یا انهدام آنرا پیش بینی کرده است. بر اساس قانون، ورود و خروج کالا باید با نظارت و در حضور ماموران گمرک انجام شود و چنانچه کالایی بدون انجام تشریفات گمرکی و یا از مبادی غیر گمرکی (غیر رسمی) و یا بر خلاف قوانین و مقررات گمرکی وارد و خارج شود، این اقدام قاچاق محسوب می شود.
قوانین و مقررات در زمینه قاچاق تجهیزات پزشکی
در بسیاری از کشورهای جهان، برای مقابله با قاچاق تجهیزات پزشکی، قوانینی خاص و دقیق وجود دارد که تحت نظارت وزارت بهداشت، سازمان‌های نظارتی و گمرکات قرار دارد. این قوانین معمولاً شامل موارد زیر است:
- ثبت تجهیزات پزشکی: تمامی تجهیزات پزشکی وارداتی باید در سامانه‌های بهداشتی و پزشکی ثبت شوند. این ثبت‌نام به‌منظور شفاف‌سازی در زمینه واردات و توزیع این محصولات است.
- گواهینامه‌های بهداشتی و استاندارد: هر محصول پزشکی وارداتی باید دارای گواهینامه‌های معتبر بین‌المللی و ملی باشد تا تأثیر منفی بر سلامت مردم نداشته باشد.
- نظارت مستمر و دوره‌ای: نهادهای نظارتی باید به‌صورت دوره‌ای از شرکت‌های واردکننده و توزیع‌کننده تجهیزات پزشکی بازدید کرده و اطمینان حاصل کنند که محصولات وارداتی استانداردهای بهداشتی را رعایت می‌کنند.
ماده ۲
علاوه بر مصادیقی که در قانون امور گمرکی مصوب 1390/8/22 ذکر شده است، موارد زیر نیز قاچاق محسوب می شود:
پ- اظهار کالا به گمرک با ارائه اسناد و یا مجوزهای جعلی
ث- ورود کالای موضوع بند(ر) ماده122 ( کالاهای دارای نشانی یا نام یا علامت یا مشخصات دیگری بر روی خود کالا یا روی لفاف آنها به منظور فراهم کردن موجبات اغفال خریدار و مصرف کننده نسبت به سازنده یا محل ساخت یا خواص یا مشخصات اصلی آن کالا)
ذ- عرضه کالا های وارداتی فاقد شناسه کالا و شناسه رهگیری در سطح خرده فروشی با رعایت ماده(10) این قانون (برچسب اصالت تجهیزات پزشکی)
ر- هرگونه اقدام به خارج کردن کالا از کشور برخلاف تشریفات قانونی به شرط احراز در مراجع ذیصلاح با استناد به قرائن و امارات موجود
ز- سایر مصادی قاچاق به موجب قوانین دیگر
ماده 13 (برچسب اصالت)
به منظور شناسایی و رهگیری کالاهای خارجی که با انجام تشریفات قانونی وارد کشور می شود و تشخیص آنها از کالاهای قاچاق یا فاقد مجوزهای لازم از قبیل کالای جعلی، تقلبی، غیربهداشتی و غیراستاندارد، ترخیص کالای تجاری منوط به ارائه گواهی های دریافت شناسه کالا، شناسه رهگیری، ثبت گواهی ها و شماره شناسه های فوق توسط گمرک است. در هر حال توزیع و فروش کالاهای وارداتی در سطح بازار خرده فروشی منوط به نصب این دو شناسه است و در غیر اینصورت کالاهای مذکور قاچاق محسوب میشوند.
ماده 18
هر شخص که مرتکب قاچاق کالا و ارز و حمل و یا نگهداری آن شود، علاوه بر ضبط کالا یا ارز، به جریمه های نقدی زیر محکوم میشود:
الف- کالای مجاز: جریمه نقدی یک تا دو برابر ارزش کالا
ب - کالای مجاز مشروط: جریمه نقدی معادل یک تا سه برابر ارزش کالا
پ - کالای یارانه ای: جریمه نقدی معادل دو تا چهار برابر ارزش کالا
ت - ارز: جریمه نقدی ارز ورودی، یک تا دو برابر بهای ریالی آن و جریمه نقدی ارز خروجی، دو تا چهار برابر بهای ریالی آن
ماده ۲۲
هرکس مرتکب قاچاق کالای ممنوع گردد یا کالای ممنوع قاچاق را نگهداری یا حمل نماید و یا بفروشد، علاوه بر ضبط کالا به شرح زیر و مواد (23 و24) مجازات می شود:
الف- درصورتی که ارزش کالا تا ده میلیون ریال باشد، به جزای نقدی معادل دو تا سه برابر ارزش کالای ممنوع قاچاق
ب- درصورتی که ارزش کالا از ده میلیون تا یکصد میلیون ریال باشد به جزای نقدی معادل سه تا پنج برابر ارزش کالای ممنوع قاچاق
پ- در صورتی که ارزش کالا از یکصد میلیون تا یک میلیارد ریال باشد به بیش از شش ماه تا دو سال حبس و به جزای نقدی معادل پنج تا هفت برابر ارزش کالای ممنوع قاچاق
ت- در صورتی که ارزش کالا بیش از یک میلیارد ریال باشد به دوسال تا پنج سال حبس و به جزای نقدی معادل هفت تا ده برابر ارزش کالای ممنوع قاچاق
ماده 27
هرشخص حقیقی یا حقوقی که اقدام به واردات و صادرات دارو، مکمل ها، ملزومات و تجهیزات پزشکی، مواد و فرآورده های خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی بدون انجام تشریفات قانونی نماید، به مجازات کالاهای قاچاق به شرح زیر محکوم می شود. این مجازات مانع از پرداخت دیه و خسارت های وارده نیست.
ماده 33
هرکس در اسناد مثبته گمرکی اعم از کتبی یا رقمی (دیجیتالی)، مهر و موم یا پلمب گمرکی و سایر اسناد از قبیل اسناد سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی، موسسه ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، ثبت سفارش و سایر مجوزهای مورد نیاز صادرات و واردات، شناسه کالا و رهگیری، مرتکب جعل گردد و یا با علم به جعلی بودن، آنها را مورد استفاده قرار دهد، حسب مورد علاوه بر مجازات حبس مذکور در قانون مجازات اسلامی به جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر ارزش کالای موضوع اسناد مجعول محکوم می شود.
ماده 41
به استثنای موارد منطبق با ماده(21) این قانون، هنگام کشف قاچاق، ضابطین مکلفند اموال مکشوفه و وسایل حمل کالا و یا ارز قاچاق یا محل نگهداری و اختفای آن را مطابق این قانون حسب مورد توقیف و پلمب کنند و صورت جلسه کشف را با ذکر دقیق مشخصات کالا و یا ارز قاچاق، مالک و حاملان آن ها تنظیم نمایند و به امضای متهم یا متهمان برسانند و درصورت استنکاف، مراتب را در صورتجلسه کشف قید کنند. ضابطین مکلفند بلافاصله و در صورت عدم دسترسی ظرف بیست و چهار ساعت از زمان دستگیری، ضمن تحت نظر قراردادن متهم، پرونده تنظیمی را نزد مرجع صلاح ارسال نمایند.
اقدامات کلیدی در مبارزه با قاچاق تجهیزات پزشکی
مبارزه با قاچاق تجهیزات پزشکی نیازمند یک سری اقدامات هماهنگ و همه‌جانبه است. در ادامه به برخی از این اقدامات پرداخته شده است:
تقویت نظارت‌های گمرکی و مرزی
یکی از مهم‌ترین اقدامات در مبارزه با قاچاق تجهیزات پزشکی، تقویت نظارت‌ها در مرزها و گمرکات است. بسیاری از قاچاق‌ها از طریق گمرکات و مرزها وارد کشور میشود. بنابراین، برقراری سیستم‌های مدرن نظارتی و استفاده از تکنولوژی‌هایی نظیر اسکنرهای پیشرفته می‌تواند به شناسایی و جلوگیری از واردات غیرقانونی کمک کند.
شفاف‌سازی در سامانه‌های واردات
ایجاد یک سامانه جامع برای واردات تجهیزات پزشکی، که تمامی اطلاعات مربوط به واردات، ثبت، توزیع و مصرف را شامل شود، می‌تواند به کاهش قاچاق این محصولات کمک کند. این سیستم باید تحت نظارت سازمان‌های دولتی و بهداشتی قرار گیرد و به‌صورت آنلاین و به‌روز باشد تا امکان پیگیری و شفاف‌سازی دقیق وجود داشته باشد.از جمله این موارد میتوان اشاره کرد به:
- ثبت وسایل پزشکی و اختصاص کد IRC و ایجاد سامانه های استعلام اصالت و کیفیت
- تعریف و ساماندهی شبکه توزیع قانونی از طریق ثبت و شناسنامه دار کردن شرکت های تولیدکننده/ واردکننده/ توزیع کننده و واحدهای صنفی
- ایجاد فهرست خرید ملزومات پزشکی و با تعیین قیمت
- تدوین دستورالعمل نظارت و ارزیابی از سطوح مختلف توزیع و عرضه و ابلاغ به کلیه دانشگاه های علوم پزشکی و ایجاد شبکه نظارتی در سراسر کشور
- نمونه برداری از سطح توزیع و عرضه (طرح PMS)
- همکاری با سازمان تعزیرات حکومتی، مراجع قضایی، نیروی انتظامی و سایر دستگاه های ذی ربط و برگزاری گشت های مشترک
- همکاری با اتحادیه های مربوطه در سطح کشور و انجام بازرسی مشترک از واحدهای صنفی
- پیگیری الصاق برچسب اصالت برروی وسایل پزشکی
- پیگیری آموزش برای واحدهای صنفی از طریق اتحادیه های مربوطه
آموزش و اطلاع‌رسانی به شرکت‌ها و عموم مردم
آموزش فعالان حوزه تجهیزات پزشکی و عموم مردم در خصوص خطرات استفاده از تجهیزات پزشکی قاچاق و غیراستاندارد، می‌تواند از واردات و مصرف این محصولات جلوگیری کند. بسیاری از افراد ناآگاهانه تجهیزات پزشکی قاچاق را خریداری می‌کنند که این امر می‌تواند به سلامت آنها آسیب برساند.
همکاری‌های بین‌المللی
قاچاق تجهیزات پزشکی معمولاً فراتر از مرزهای ملی صورت می‌گیرد. به همین دلیل، همکاری‌های بین‌المللی در زمینه تبادل اطلاعات، نظارت بر واردات و صادرات، و هماهنگی در برخورد با شبکه‌های قاچاق می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش این معضل داشته باشد.
چالش‌ها و مشکلات در مبارزه با قاچاق تجهیزات پزشکی
مبارزه با قاچاق تجهیزات پزشکی با چالش‌هایی روبروست که نیازمند راهکارهای جامع و مدون است. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
- سوءاستفاده از قوانین: برخی از واردکنندگان و توزیع‌کنندگان ممکن است از خلأهای قانونی برای واردات کالاهای قاچاق استفاده کنند. این موضوع نیازمند به‌روزرسانی و اصلاح مداوم قوانین است.
- کمبود نظارت‌های دقیق: گاهی اوقات نهادهای نظارتی با کمبود منابع انسانی و فنی روبرو هستند که این امر باعث میشود تا نظارت‌ها به‌طور مؤثر انجام نشود.
- فساد در سیستم‌ها: فساد در برخی از بخش‌های دولتی و خصوصی می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در مبارزه با قاچاق شود. این فساد می‌تواند در بخش‌هایی نظیر گمرکات و مراکز درمانی مشاهده شود.
- بازار سیاه: تجهیزات پزشکی قاچاق معمولاً به‌صورت غیررسمی و در بازارهای سیاه توزیع میشوند، که مقابله با این بازارها بسیار دشوار است.
راهکارهای موثر برای کاهش قاچاق تجهیزات پزشکی
برای کاهش قاچاق تجهیزات پزشکی، اقدامات مؤثری باید در سطوح مختلف انجام شود. برخی از این راهکارها عبارتند از:
- تقویت دستگاه‌های نظارتی: استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته برای نظارت دقیق‌تر و شفاف‌تر بر واردات و صادرات تجهیزات پزشکی.
- افزایش همکاری‌های بین‌المللی: همکاری با کشورهای دیگر و سازمان‌های بین‌المللی می‌تواند به شناسایی و مبارزه با شبکه‌های قاچاق کمک کند.
- آگاه‌سازی عمومی: اطلاع‌رسانی در خصوص خطرات استفاده از تجهیزات پزشکی قاچاق به عموم مردم می‌تواند مصرف این تجهیزات را کاهش دهد.
- اصلاح قوانین و مقررات: به‌روزرسانی و اصلاح قوانین به‌منظور بستن راه‌های قاچاق و سوءاستفاده از خلأهای قانونی.
